Casparini, Adam Gottlieb

Casparini [ka~], Caspari, Gaspari, Adam Gottlieb, Gottlob, *1715, †1788, przypuszczalnie syn Adama Horacego. Jego życie jest stosunkowo dobrze udokumentowane. Działał przede wszystkim na terenie Prus Książęcych, Warmii, Litwy i Inflant, dokąd przybył z Wrocławia. W 1742 osiedlił się w Królewcu i otrzymał po zmarłym Grzegorzu Zygmuncie przywilej na budowę organów. W latach 1742–44 pracował u niego Christoph Heinrich Obuch. W 1745 Adam Gottlieb Casparini wyremontował instrumenty w Młynarach k. Pasłęka, a przypuszczalnie w 1746 w Bartoszycach. Ok. 1750 zbudował nowy instrument w kościele miejskim w Królewcu, w latach 1752–54 nowy 48-głosowy instrument w kościele w dzielnicy Królewca Haberberg, w 1756 zmontował i wyremontował organy w Pełen (obec. Pieleń) przeniesione z Zinten (obec. Korniewo). W 1758 remontował organy katedry we Fromborku, w 1765 zbudował nowe organy w kościele katolickim w Reszlu, zniszczone w 1812. Ok. 1775 wyjechał do Wilna, gdzie przebywał przez dłuższy czas. Według badaczy Adam Gottlieb Casparini jest twórcą licznej grupy instrumentów z terenu Prus Książęcych, Warmii i Mazur. Charakteryzują się one strzelistymi, wielowieżyczkowymi prospektami i jednolitą oprawą snycerską, która w kilku przypadkach przypuszczalnie jest dziełem snycerza Gędowskiego (Endofski, Gedowsky). Do tej grupy zaliczyć można instrumenty w zborach ewangelickich w Nowym Kościele pod Jędrychowem, Nemmersdorfie (obec. Majakowskoje), Insterburgu (obec. Czerniachorsk, 1764), kościele parafialnym w Szyrwintach (ok. 1770), przeniesione ok. 1859 do zboru w Wieliczkach pod Oleckiem. Jego warsztatowi przypisuje się także instrument zbudowany w 1782 dla zboru ewangelickiego w dzielnicy Królewca Löbenicht. Adam Gottlieb Casparini używał również przydomka Casparini wnuk.

Ród Casparinich wywodzi się od Adama Caspara lub Caspari. Dwie gałęzie rodziny – od Eugena Caspariniego oraz jego brata Grzegorza Adama Caspariniego działały głównie na Śląsku, w Łużycach, Księstwie Pruskim, na Litwie i w Inflantach, a także we Włoszech i Austrii. Duża liczba rzemieślników używająca tego samego nazwiska, a także tych samych imion utrudnia rzetelne opracowanie ich działań. Wspomniany w t. 2 Encyklopedii Muzycznej PWM Eugeniusz działający w okolicach Żar jest tożsamy z Johannem Eugenem Casparinim. Grzegorz Adam Casparini, Georg Adam, Georg Caspar, podpisał w 1671 kontrakt na budowę organów w zborze ewangelickim Św. Krzyża w Lesznie Wielkopolskiej. Okazały się one instrumentem nieudanym, zostały przebudowane przez W. Libowicza już w 1682. Według literatury z Grzegorzem Adamem Casparinim współpracował Adam Horacy z Wrocławia, nie może on być utożsamiany z Adamem Horacym.

Literatura: L. Burgemeister Der Orgelbau in Schlesien, Strasburg 1925, Frankfurt n. Menem 2. wyd. 1973; A. Reichling Orgellandschaft Südtirol, Bolzano 1982; J. Gembalski Die Tätigkeit der Familie Casparini und ihr Beitrag zu den Orgeln in Schlesien, „Musik des Ostens” IX, 1983; W. Renkewitz, J. Janca Geschichte der Orgelbaukunst in Ost- und Westpreussen von 1333 bis 1944, t. 1, Würzburg 1984; E. Smulikowska Prospekty organowe w dawnej Polsce, Wrocław 1989; J. Janca A Brief Overview of Organ Building in Former East Prussia, «Organy i Muzyka Organowa» X, 1997.