Brassart, Johannes

Brassart [brasˊa:r], Brasart, Johannes, J. de Ludo, J. de Leodio, *ok. 1400 Lowaige (?), prow. Limburg, †przed 22 X 1455, franko-flamandzki kompozytor. Od 1422 do końca życia związany z Liège, gdzie pełnił różne funkcje w kilku kościołach, m.in. w latach 1428–30 był succentorem w katedrze św. Lamberta. W połowie lat 20. odwiedził Rzym, w 1431 przez kilka miesięcy należał do grona śpiewaków kapeli papieskiej (wraz z G. Dufayem); w 1433 w kapeli soboru w Bazylei. W latach 1434–43 służył jako kantor i kapelmistrz („rector capellae”, „cantor principalis”) na dworze kolejnych cesarzy i królów niemieckich z dynastii Habsburgów: Zygmunta, Albrechta II i Fryderyka III. W latach 1442–45 pełnił funkcję kanonika i kantora w kościele Mariackim w Tongeren, a następnie, w 1445–55, był kanonikiem w kolegiacie św. Pawła w Liège.

Brassart zdobył uznanie wśród współ­czesnych jako kompozytor utworów religijnych. Ich kopie można znaleźć głównie w rękopisach z północnych Włoch i ośrodków pozostających pod wpływem habsburskiego dworu cesarskiego. Brassart należał do twórców pokolenia Dufaya i stosował typowe dla jego czasów środki kompozytorskie. Dwie pary części mszalnych Gloria-Credo, jedna przypisana mu hipotetycznie, odznaczają się wspólnym materiałem muzycznym. W introitach posłużył się techniką naprzemiennego śpiewu chorałowego i polifonicznego (alternatim), a także fauxbourdon. W trzech motetach zastosował izorytmiczny tenor; wśród nich odznacza się 4-głosowy ceremonialny motet O rex Fridrice / In tuo adventu, skomponowany najpewniej na koronację Fryderyka III na króla niemieckiego (Akwizgran 1442). Odmienny styl reprezentuje 3-głosowy motet maryjny O flos fragrans, z dominującą kantyleną głosu najwyższego, nawiązujący do Flos florum Du­faya. Brassart – jako kantor na dworze Habsburgów – odegrał znaczącą rolę w rozpowszechnianiu nowoczesnych technik polifonicznych w Europie Środkowej; jednocześnie nawiązywał w swej twórczości do praktyk lokalnych (cantio Gratulemur Cristicole oraz opracowanie niemieckiej pieśni Crist ist erstanden). F. Gaffurius w traktacie Practica musicae (1496) wymienia go obok Dunstable’a, Binchois’a i Dufaya w związku z zasadami użycia dysonansu.

Literatura: A. Auda Musique et musiciens de l’ancien pays de Liège, Liège 1930; Ch. van den Borren Études sur le XVe siècle musical, Antwerpia 1941; S. Clerx Johannes Brassart et le début de sa carrière, „Revue belge de musicologie” VI, 1952; K.E. Mixter Johannes Brassart and His Works, „Musica Disciplina” XVIII, 1964; K.E. Mixter Isorhythmic Design in the Motets of Johannes Brassart, w: Studies in Musicology, ks. pam. G. Haydona, red. J.W. Pruett, Chapel Hill 1969; S. Meyer-Eller Johannes Brassart und seine Verbindung mit Johannes de Ragusa, „Die Musikforschung” XXXIX, 1986; E. Schreurs La vie musicale à la collégiale de Notre-Dame à Tongres à l’époque de Johannes Brassart dans la perspective de l’histoire musicale de l’Europe occidentale, „Bulletin de la Société Liégeoise de Musicologie” LXXVIII, 1992; P. Wright Johannes Brassart and Johannes de Sarto oraz A New Attribution to Brassart? „Plainsong and Medieval Music” I, III, 1992, 1994; J.E. Cumming The Motet in the Age of Du Fay, Cambridge 1999; M. Bent Ciconia’s Dedicatee, Bologna Q15, Brassart, and the Council of Basel, w: Manoscritti di polifonia nel Quattrocento europeo, ed. M. Gozzi, Trydent 2004; C. Saucier Acclaiming Advent and Adventus in Johannes Brassart’s Motet for Frederick III, „Early Music History” XXVII, 2008; R. Nosow Ritual Meanings in the Fifteenth-Century Motet, Cambridge 2012; A.E. Planchart The Liégeoise Diaspora in Italy in the Early Fifteenth Century, „Revue belge de musicologie” LXVII, 2013; C. Saucier A Paradise of Priests: Singing the Civic and Episcopal Hagiography of Medieval Liège, Rochester 2014; C. Saucier Reading Hagiographic Motets: Christi nutu sublimato, Lamberte vir inclite, and the Legend of St Lambert, „Journal of the Alamire Foundation” VI, 2014; C. Saucier Johannes Brassart’s Summus secretarius: Extolling the Evangelist, „Journal of Musicology” XXXIV, 2017.