Bottrigari, Ercole

Bottrigari, Bottrigaro, Ercole, ochrzcz. 24 VIII 1531 Bolonia, †30 IX 1612 San Alberto (k. Bolonii), włoski teoretyk muzyki, kompozytor i poeta. Urodzony jako nieślubny syn bolońskiego arystokraty, rychło legitymizowany i wprowadzony do rezydencji ojca, otrzymał solidne wykształcenie w dziedzinie prawa, matematyki, astronomii, a także polityki, architektury, muzyki i wiedzy o antyku, w duchu renesansowego ideału wszechstronnej edukacji; w 1547 ojciec dał mu do dyspozycji specjalnie dlań założoną w Bolonii drukarnię. W 1551 Bottrigari ożenił się i został członkiem rady miasta. W 1576 przeniósł się do Ferrary, gdzie na dworze księcia Alfonsa II d’Este przebywał do 1586. Bogate życie muzyczne (działalność L. Luzzaschiego, G. de Wert, zespołów concerto delle donne i concerto grande) zwiększyło jego zainteresowanie muzyką oraz jej historią i teorią; zaczął wówczas gromadzić książki na ten temat, a jego biblioteka osiągnęła z czasem znaczne rozmiary (obecnie Bolonia, Civico Museo Bibliografico). Wkrótce po powrocie do Bolonii (1586) osiadł w rodzinnej rezydencji w San Alberto. W tym czasie nawiązał przyjaźń z nauczycielem muzyki i przełożonym muzyków bolońskiej signorii, A. Melonem; w pismach Bottrigariego znalazły odbicie ich wspólne zainteresowania i wymiana myśli.

W pierwszej części Il Melone Bottrigari rozważa rodzaje greckiej muzyki: diatoniczną, chromatyczną i enharmoniczną, w części 2. broni poglądów N. Vicentina oraz sformułowanej przez C. Monteverdiego istoty seconda pratica przed krytykami (G.M. Artusi i in.). Il desiderio jest bardzo ważnym świadectwem życia muzycznego na dworze Alfonsa II; autor omawia tu również problemy stroju różnych instrumentów i – w związku z jego zróżnicowaniem – możliwość łączenia tych instrumentów w zespole. Il Patricio zawiera krytykę wypowiedzi F. Patriziego na temat poglądów akustycznych Arystoksenosa. Według Enrico Bottrigariego, Bottrigari był sam doświadczonym śpiewakiem i instrumentalistą, a także twórcą madrygałów. Z tych ostatnich zachował się tylko jeden, zamieszczony w Il Melone jako przykład zastosowania chromatyki; na innym oparł swój utwór Ph. de Monte.

Literatura: Enrico Bottrigari Notizie biografiche intorno agli studi ed alla vita del Cavaliere Ercole Bottrigari, Bolonia 1842; U. Sesini Studi sull’umanesimo musicale. Ercole Bottrigari, „Convivium” XIII, 1941, przedruk w: La musica a Bologna, red. G. Vecchi, Bolonia 1966; R. Giazotto „Il Patricio” di Hercole Bottrigari dimostrato praticamente da un anonimo cinquecentesco, „«Collectanea Historiae Musicae» I, 1953; G. Vecchi Primi accenni ad una storia delle semeiografia musicale nel „Trimerone” di Ercole Bottrigari, w: Memorie e contributi alla musica del medioevo all’eta moderna, offerti a Federico Ghisi nel settantesimo compleanno (1901–1971), Bolonia 1971; P. Reghini A difesa del „Patrizio” (nel labirinto della musica greca), Padwa 1974; G. Vecchi Music, Liturgy, Hebrew Psalmody, and the Bolognese Historians (Ercole Bottrigari, Giovanni Battista Martini), w: Report of the Twelfth International Musicological Society Congress, Berkeley 1977, red. D. Heartz, B. Wade, Berkeley 1981; C. V. Palisca Humanism in Italian Renaissance Musical Thought, New Haven 1985; C. V. Palisca Boethius in the Renaissance, w: Music Theory and Its Sources, red. A. Barbera, Notre Dame 1990; C. V. Palisca Two Sixteenth-Century Italian Translations of Boethius’ „De institutione musica”, w: Atti del XIV congresso della Società Internazionale di Musicologia, Turyn 1990; M. Ilari Ercole Bottrigari traduttore de „De musica” di Boezio, w: Studi in onore di Giulio Cattin, red. F. Luisi, Rzym 1990; M. Moretti Gli strumenti musicali negli scritti di Ercole Bottrigari, dysertacja, Università degli Studi di Padova, 1990; M. R. Maniates Bottrigari versus Sigonio. On Vicentino and His Ancient Music Adapted to Modern Practice, w: Musical Humanism and its Legacy. Essays in Honor of Claude V. Palisca, red. N. Baker i B. R. Hanning, Stuyvesant 1992; M. R. Maniates The Cavalier Ercole Bottrigari and His Brickbats: Prolegomena to the Defense of Don Nicola Vicentino against Messer Gandolfo Sigonio, w: Music Theory and the Exploration of the Past, red. Ch. Hatch i D.W. Bernstein, Chicago 1993; E. Müller Ercole Bottrigari: „Il Trimerone”. Edition und Kommentar, dysertacja, Universität Karlsruhe, 1994; G. L. Betti Cardano a Bologna e la sua polemica con il tartaglia nel ricordo di un contemporaneo, „Bruniana & Campanelliana” XV, 2009; G. L. Betti Il „vero numero degli anni” e il „giorno della passione et morte” di Cristo in un „Discorso” di Ercole Bottrigari del 1595, „Bruniana & Campanelliana” XVI, 2010; L. Bruno „Il cantar novo” di Ercole Bottrigari, ovvero dell’antica musica cromatica ridotta alla moderna pratica polifonica tra Cinque e Seicento, „Studi Musicali” V, 2014; K. Soares Il Desiderio de Ercole Bottrigari: uma discussão teórica sobre o uso dos genera gregos na polifonia do final do séc. XVI, dysertacja, Universidade Estadual Paulista, 2021.