Bertran de Born, *ok. 1140 zamek Born (zach. Akwitania), †przed 1215 opactwo Dalon (k. Périgueux, zach. Akwitania), prowansalski trubadur, kasztelan z diecezji Périgord, wicehr. de Hautefort (Altafort). Faktów z jego życia znamy niewiele; liczne razos, tj. komentarze do jego utworów, opisują zamiłowanie Bertrana de Born do przygód wojennych. Brał bezpośredni udział w licznych konfliktach władców feudalnych, m.in. w sporach Plantagenetów o prawa do Akwitanii i walkach Ryszarda Lwie Serce z królem francuskim Filipem Augustem. Pod koniec swego burzliwego życia wstąpił do klasztoru cystersów w Dalon (1195). Bertran de Born zajmuje specjalne miejsce w historii pieśni średniowiecznych ze względu na całkowite niemal porzucenie konwencjonalnego tematu miłości dworskiej i skupienie się na tematyce wojennej. Dante (De vulgari eloquentia), rozróżniając trzy rodzaje poezji lirycznej: miłosną, moralizatorską i wojenną, wymienił go jako jedynego przedstawiciela ostatniej grupy. Ogółem zachowało się 45 utworów Bertrana de Born, w tym pieśń Rassa, tan creis e mont’e poia z melodią (Paryż, Bibliothèque Nationale, fr. 22543). W większości poematów, należących głównie do gatunku sirventes, obrazowo przedstawiał on cechy wzorowego rycerza, najczęściej jednak poruszał problematykę związaną z aktualnymi wydarzeniami politycznymi.
Edycje, Literatura: A. Thomas Poésies complètes de Bertran de Born, Tuluza 1888; T. Stroński La légende amoureuse de Bertran de Born, Paryż 1914; C. Appel, Die Lieder Bertrans von Born, Halle 1932; Der musikalische Nachlass der Troubadours, wyd. F. Gennrich, 3 t., Darmstadt 1958–65; Y. Boutière, A.-H. Schutz Biographies des troubadours, Paryż 1950, wyd. popr. z I.-M. Cluzel, Paryż 1964; J. Maillard Anthologie de chants de troubadours, Nicea 1967; P. Harris Stäblein Love poems with political hearts. Bertran de Born and the courtly language of war, w: Studia Occitanica, ks. pam. P. Remy’ego, t. 1: The Troubadours, red. H-E. Keller, J-M.D. Heur i in., Kalamazoo 1986.
