Asola [ˊazola], Asula, Giovanni Matteo, Giammateo, *przed 1533 Werona, †1 X 1609 Wenecja, włoski kompozytor. W latach 1546–69 lub do 1570 był członkiem Congregazione dei Canonici Secolari San Giorgio in Alga; w latach 1571–75 działał jako diecezjalny ksiądz przy kościele Santa Maria in Organo, a w latach 1575–77 przy kościele San Giorgio in Braida w Weronie, gdzie uczył się kompozycji prawdopodobnie u V. Ruffa. W 1577 został maestro di cappella przy katedrze w Treviso, a od 1578 przy katedrze w Vicenzy. Zapewne już w 1582 osiadł w Wenecji, gdzie w latach 1588–90, a być może aż do śmierci działał przy kościele San Severo, z przerwą na pobyt w Weronie w latach 1590–91.
Obfita twórczość Asoli należy do nurtu konserwatywnego, a równocześnie jest świadectwem bardzo dobrego opanowania kunsztu kompozytorskiego. Wytrawny muzyk, gorliwie wcielał w życie idee soboru trydenckiego, a przy tym rozumiał doskonale zapotrzebowanie środowiska. Stąd duża popularność jego dzieł. Niektóre ze zbiorów Asoli, zestawianych pod kątem przeznaczenia liturgicznego, doczekały się 7, 8, a nawet 12 wydań; innym świadectwem rozpowszechnienia i długotrwałej obecności dzieł Asoli w życiu muzycznym mogą być pochodzące z 2. połowy XVII w. i z XVIII w. dwukrotne kopie jego motetów i mszy zachowanych anonimowo w rękopisach katedry na Wawelu. Najwcześniejsze zbiory Asoli (z lat 1570–73) zawierają utwory 5- i 6-głosowe, już od 1573 pojawiają się jednak także dzieła dwuchórowe („8 vocibus infractis”). W zespołach równie częsty jest zestaw głosów „a voce piena”, jak „a voci pari” (zwykle niskie, ale np. w zbiorze dedykowanym zakonnicy są to głosy wysokie), często też oba zestawy łączone są w utworach polichóralnych. Do dwóch druków (1600 i 1602) dołączył Asola partię basso seguente dla organistów. Teksty psalmów, kantyków i hymnów opracowywał w całości lub co drugi werset (strofę), przewidując wykonanie alternatim. W ówczesną praktykę wykonawczą, rzadko utrwalaną pisemnie, interesujący wgląd daje zbiór falsi bordoni.
Literatura: F. Caffi Della vita e delle opere di Giammateo Asola, musurgo veneto celeberrimo, Padwa 1862; G. d’Alessi La Cappella Musicale del Duomo di Treviso, Vedelago 1954; G. Mantese Storia musicale vicentina, Vicenza 1956; D. Fouse The Sacred Music of Giammateo Asola, dysertacja, University of North Carolina, 1960; E. Paganuzzi Notizie biografiche sul primo periodo veronese di Giovanni Matteo Asola, „Vita veronese” XXI, 1968; B. Meier Zur Modalität der „ad equales” disponierten Werke klassischer Vokalpolyphonie, w: Festschrift Georg von Dadelsen zum 60. Geburtstag, red. T. Kohlhase i V. Scherliess, Neuhausen 1978; M. Wojewoda Zbiór „Sacrae cantiones” Giovanniego Matteo Asoli i jego recepcja na Wawelu, praca magisterska, Uniwersytet Jagielloński, 1997 (zawiera transkrypcje 34 motetów); P. Poźniak Presenza di Giovanni Matteo Asola nei fondi musicali di Cracovia, w: Barocco Padano, 3, red. A. Colzani i in., Como 2004; A. Carver Cori spezzati. The Development of Sacred Polychoral Music to the Time of Schütz, Cambridge 2009; A. Lovato Per un iter policorale veneto, w: Tesori della musica veneta del Cinquecento. La policoralità, Giovanni Matteo Asola e Giovanni Croce, red. I. Fenlon i A. Lovato, Wenecja 2010; F. Pezzi Alcune osservazioni sulle tecniche compositive degli inni vespertini di Giovanni Matteo Asola, „Rivista Internazionale di Musica Sacra” XXXII, 2011; A. Brejta The Polychoral Technique of Giovanni Matteo Asola in his „Completorium Romanum”, w: La musica policorale in Italia e nell’Europa centro-orientale fra Cinque e Seicento, red. A. Patalas i M. Toffetti, Wenecja 2012.
Kompozycje:
msze:
Missae tres…, ks. 1, 5-głosowa, wyd. Wenecja 1570
Missae tres…, ks. 2, 6-głosowa, wyd. Wenecja 1570
Le messe (…) sopra li otto toni…, 4-głosowa, ks. 1 (4 msze w tonach I–IV i msza maryjna), wyd. Wenecja 1574, 1580, Mediolan 1586, Wenecja 1586, 1588, 1590, 1607; ks. 2 (4 msze w tonach V–VIII i Messa pro defunctis, 4-głosowa z drugim chórem 4-głosowym ad lib.), wyd. Wenecja 1580, 1586, 1587, 1596
Messa pro defunctis…, 4-głosowa, (ks. drugiego chóru ad lib. nie zach.), wyd. Wenecja 1576, 1585 (pt. Messa per i morti…), Mediolan 1590
Missae octonis compositae tonis…, 4-głosowa, ks. 1, wyd. Wenecja 1586 (wyd. z 1. 1578–81 nie zach.), Mediolan 1590; ks. 2, 1581, 1586, Mediolan 1590, Wenecja 1601
Missae duo, decemque sacrae laudes…, 3-głosowa, 2. wyd. Wenecja 1588, 4. wyd. 1593, 9. wyd. 1612, z dodaną partią organów – Wenecja 1620, 1624, Rzym 1634
Missae tres…, 8-głosowa, ks. 1 i 2, wyd. Wenecja 1588
Missae quatuor…, 5-głosowa, wyd. Wenecja 1588
Missae tres totidemque sacrae laudes, 5-głosowa, ks. 2, wyd. Wenecja 1591
Missae tres sacraque (…) cantio, 6-głosowa, wyd. Wenecja 1591
Missae tres quatuorque Sacrae Dei Laudes…, 6-głosowa, ks. 3, wyd. Wenecja 1602
Missa defunctorum, 3-głosowa, b.m.r.
propria:
introity
wersety allelujatyczne i inne
3 zbiory 4-głosowe, wyd. Brescia 1583, Wenecja 1598, 1598
officja:
cykl psalmów na tercję na 2 chóry 4-głosowe, wyd. Wenecja 1586
psalmy nieszporne i Magnificat, 4 cykle na 2 chóry 4-głosowe, wyd. Wenecja 1574, 1578, 1587, 1597; 3 cykle 6-głosowe, wyd. Wenecja 1576, 1593, 1599; 1 cykl na 3 chóry 4-głosowe, wyd. Wenecja 1590; 1 cykl na 2 chóry 3-głosowe, wyd. Wenecja 1599 (z chóru I zach. tylko T, 1602)
cykl hymnów nieszpornych 4-głosowych, 2 cz., wyd. Wenecja 1585
cykl hymnów nieszpornych na 2 chóry 4-głosowe, wyd. Wenecja 1602 (zach. 2 głos)
kompletoria:
1 na 6 głosów, wyd. Wenecja 1573
3 na 2 chóry 4-głosowe, wyd. Wenecja 1575, 1583 (chór II, 1587)
1 na 2 chóry 3-głosowe, wyd. Wenecja 1598
1 na 3 chóry 4-głosowe, wyd. Wenecja 1599 (unikat w BJ)
cykle na Wielki Tydzień:
słowa Chrystusa z pasji czterech ewangelistów, 3-głosowe, wyd. Wenecja 1583
officjum wielkotygodniowe, cz. 1, 4-głosowe, wyd. Wenecja 1583, cz. 2, na 2 chóry 4-głosowe, wyd. Wenecja 1584
lamentacje, improperia i inne, 3-głosowe, wyd. Wenecja 1588
officjum wielkotygodniowe i pasje, 4-głosowe, wyd. Wenecja 1595
słowa Chrystusa z pasji wg czterech ewangelistów, 3-głosowe, wyd. Wenecja 1595
lamentacje 6-głosowe, wyd. Wenecja 1602 (zach. 1 głos)
inne religijne:
Sacrae camiones in totius anni solennitatibus…, 33 motety 4-głosowe i kanon na 2 chóry 4-głosowe, wyd. Wenecja 1584
3 officja żałobne, 4-głosowe, wyd. Wenecja 1586, 1588, 1593 (wyd. 1621 poszerz. o psalmy i mszę żałobną)
28 motetów 2-głosowych, wyd. Wenecja 1600
18 motetów na 2 chóry 4-głosowe i organy, wyd. Wenecja 1600
10 motetów 3-głosowych dołączonych do mszy, 2. wyd. Wenecja 1588
pojedyncze motety dołączone do mszy i in. wymienionych zbiorów oraz w drukach zbiorczych z lat 1586–1613
Le Vergini, madrygał religijny 3-głosowy, sł. Petrarka i in., ks. 1, wyd. Wenecja 1576, ks. 2, wyd. Wenecja 1584
madrygały religijne i świeckie:
2-głosowy (kanony), wyd. Wenecja 1587
6-głosowy, wyd. Wenecja 1605 (zach. 1 gł.)
4–6-głosowy w drukach zbiorczych z lat 1584–1613.
ponadto Asola wydał:
4-głosowe schematy (swoje i V. Ruffa) do śpiewania psalmów (falsi bordoni) i hymnów, wyd. Wenecja 1575 (wyd. 1584 poszerz. o schematy zawołań litanijnych i o 9 utworów na 1 i 2 chóry 4-głosowe)
wybór śpiewów chorałowych w notacji mensuralnej do użytku organistów, wyd. Wenecja 1592
zbiór 17 motetów 5-głosowych 15 kompozytorów (w tym 3 własne), dedyk. Palestrinie, 1592
Edycje:
psalm 2-chórowy i madrygał 6-głosowy, Torchi „Acta Musicologica” II, 1897, przedr. 1968
Le Vergini, wyd. G. Vecchi, «Monumenta Veronensia» II, Bolonia 1963
G. Asola Sixteen Liturgical Works, wyd. D. M. Fouse, «Recent Researches in the Music of the Renaissance» I, New Haven 1964
