Hartmann, Johann Ernst

Hartmann Johann Ernst, *24 XII 1726 Głogów na Śląsku, †21 X 1793 Kopenhaga, duński kompozytor i skrzypek niemieckiego pochodzenia. Muzyki uczył się najprawdopodobniej w szkole jezuickiej w Głogowie. W latach 1754–57 był skrzypkiem w kapeli biskupiej we Wrocławiu. W 1761 przeniósł się na dwór w Rudolstadt i wkrótce został kapelmistrzem na dworze w Plön (księstwo Holsztyn). Po przejęciu księstwa Holsztyn pod panowanie duńsie został — wraz z in. muzykami — członkiem kapeli dworskiej w Kopenhadze (1762). Dwukrotnie (1763, 1764) wracał do Plön, ale w 1766 osiedlił się w Kopenhadze na stałe. W 1768 mianowano go koncertmistrzem, z czym wiązały się obowiązki kapelmistrza na dworze królewskim, w teatrze oraz w towarzystwie muzycznym Det Harmoniske Selskab (lata 80.). J.E. Hartmann był wybitnym skrzypkiem i często występował publicznie; uczył także gry na skrzypcach. W 1777 napisał szkołę gry na skrzypcach (rękopis w Det Kongelige Biblioteket w Kopenhadze). J.E. Hartmann interesował się folklorem nordyckim, m.in. przygotował stare islandzkie i norweskie melodie ludowe do Essai sur la musique ancienne et moderne J.B. de La Borde’a (Paryż 1780, wyd. faksymilowe 1972). Spośród jego licznych utworów niewiele zostało opublikowanych, mimo iż były wykonywane w Kopenhadze. Większość przechowywana w rękopisach w archiwum dworskim zamku Christianborg zginęła w czasie pożaru (1794).

Początkowo J.E. Hartmann tworzył muzykę instrumentalną, w której łączą się wpływy szkoły mannheimskiej (technika kompozycji) ze śpiewną melodyką typu włoskiego. Później, w wyniku współpracy z J. Ewaldem, pisał singspiele, które miały duże znaczenie dla historii muzyki duńskiej. J.E. Hartmann nawiązał w nich do koncepcji Glucka, wprowadzając chóry pełniące funkcję dramatyczną, a także do twórczości Ph.A. Monsigny’ego i A.E.M. Grétry’ego. Utwory te, dzięki wyzyskaniu elementów folkloru skandynawskiego (Fiskerne) oraz mitologii nordyckiej (Balders død), stały się bezpośrednią tradycją dla romantycznej opery duńskiej. Niektóre pieśni z utworów scenicznych J.E. Hartmanna zyskały ogromną popularność, a melodia z Gorm den Gamle została później użyta jako melodia duńskiego hymnu narodowego.

Literatura: J. Mulvad Omkring udgivelsen af „Balders død”, „Dansk Aarbog for Musikforskning” X, 1979.