Campra, André

Campra [kaⁿprˊa] André, ochrzcz. 4 XII 1660 Aix-en-Provence, †29 VI 1744 Wersal, francuski kompozytor pochodzenia włoskiego. W 1674 został chórzystą w kapeli kościoła St-Sauveur w Aix, gdzie muzyki uczył go kierownik chóru G. Poitevin. W 1678 Campra otrzymał święcenia kapłańskie, a w V 1681 prebendę w kościele parafialnym w Aix. W tym samym roku przeniósł się do Arles i objął posadę kapelmistrza w kościele St-Trophime, gdzie pozostał do 1683, zajmując się nie tylko muzyką kościelną, ale i świecką. Tam skomponował m.in. swą pierwszą operę, napisaną z okazji uroczystości miejskich. Od V 1683 kierował szkołą śpiewu przy kościele St-Etienne w Tuluzie, nauczając śpiewu oraz gry na instrumentach smyczkowych. W1694 przybył do Paryża i został kierownikiem chóru przy katedrze Notre-Dame. W 1695 ukazały się Airs sérieux et à boire, oznaczone inicjałami M. C., które zidentyfikowano później jako utwory André Campry. Niektóre pieśni wydał Campra pod nazwiskiem swego brata Josepha Campry (1662–1744), kompozytora i wiolinisty. W 1696 André Campra został kanonikiem w kościele St-Jean-le-Rond. W 1697 wystawił pod nazwiskiem brata swe pierwsze większe dzieło sceniczne, operę-balet L’Europe galante, po której nastąpił szereg innych, cieszących się dużym powodzeniem utworów scenicznych. W 1700 kompozytor ustąpił ze swego stanowiska w Notre-Dame i aż do 1722 zajmował się wyłącznie muzyką świecką. Od 1702, kiedy wystawiono jego tragedię liryczną Tancrède, Campra cieszył się sławą wielkiego kompozytora dramatycznego. W 1718 w uznaniu zasług w dziedzinie twórczości scenicznej król wyznaczył mu stałą pensję. W 1722 po ustąpieniu A.C. Destouchesa ze stanowiska kierownika artystycznego Académie Royale de Musique, funkcję jego przejął Campra. W 1740 sędziwy kompozytor zrezygnował ze stanowiska kapelmistrza króewskiego, które objął po nim J.C. de Mondonville. W tym samym roku Campra napisał swe ostatnie dzieło sceniczne, balet Les noces de Vénus. Do jego uczniów należeli m.in. A.C. Destouches i F.A. Philidor.

Campra był najwybitniejszym francuskim kompozytorem operowym w okresie między J.B. Lullym i J.Ph. Rameau. Jego twórczość reprezentowała charakterystyczny dla tego okresu typ opery pastoralnej. Campra przyczynił się znacznie do rozwoju muzyki dramatycznej. Jak większość współczesnych mu kompozytorów operowych, pozostawał pod przemożnym wpływem Lully’ego, wniósł jednak własne pomysły, rozwijane później przez jego następców. Wprowadzał nieużywane przez Lully’ego tonacje (H-dur, b-moll, cis-moll), odległe modulacje, śmiałą harmonikę. Podkreśleniu wyrazu służyła nowatorska instrumentacja. W niektórych operach Campry pojawiają się powiązane ze sobą tematycznie motywy, antycypujące późniejsze motywy przewodnie. Spośród kompozycji Campry największym powodzeniem cieszyły się opery baletowe, zwłaszcza L’Europe galante, wykonywana aż do 1755, a poszczególne jej części nawet dłużej, oraz Les fêtes vénitiennes. Występują w nich krótkie arie w stylu rokokowym, pozbawione napięcia dramatycznego. Campra, obdarzony dużym talentem lirycznym, nie dbał o walory dramatyczne. Całe dzieło składało się z szeregu niepowiązanych tematycznie części wokalnych i tańców, które zresztą kompozytor przenosił czasami z jednego utworu do drugiego. Modne były wówczas tzw. spectacles coupés, zestawiające w całość akty lub sceny z różnych oper. Campra wraz z librecistą wielu swych utworów scenicznych A. Danchetem opracował w ten sposób fragmenty twórczości Lully’ego (Fragments de Monsieur de Lully i Triomphe de l’amour) oraz P. Collasse’a, H. Desmaretsa, M.A. Charpentiera i innych kompozytorów (Télémaque).

Poglądy na muzykę zawarł Campra w przedmowie do 1. księgi kantat. Pisał tam m.in. o próbach połączenia w swej twórczości cech muzyki francuskiej i włoskiej. Wpływy włoskie znalazły odbicie w ekspresyjnym traktowaniu słów, w sposobie prowadzenia orkiestry, ruchliwych koloraturach instrumentalnych, a także w stosowaniu w ariach rozbudowanej formy da capo, motta czołowego i elementów stylu koncertującego. Campra był jednym z pierwszych kompozytorów francuskich uprawiających gatunek kantaty. Twórczość jego wysoko cenił Rameau. Motety, kantaty, jak też fragmenty oper Campry często umieszczano w programach Concerts Spirituels.

Literatura: A. Pougin André Campra, „Revue et gazette musicale de Paris” 1861; L. de La Laurencie Notes sur la jeunesse d’André Campra, „Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft” X, 1908/09; L. de La Laurencie André Campra, musicien profane, «L’Année musicale» III, 1913; L. de La Laurencie „L’Orfeo nell’Inferni” d’André Campra, „Revue de Musicologie” IX, 1928; P.-M. Masson „Les Fêtes Vénitiennes” de Campra, „Revue de Musicologie” XIII, 1932; M. Barthélemy L’orchestre et l’orchestration des oeuvres de Campra, „La Revue Musicale” 1955 nr 226; M. Barthélemy André Campra, w: «La vie musicale en France sous les rois Bourbons» IV, Paryż 1957; M. Barthélemy Le premier divertissement connu d’André Campra, „Revue Belge de Musicologie” XI, 1957; H.A. Durand Sur une prétendue Messe des morts de Gilles et Campra, „Revue de Musicologie” XLV/XLVI, 1960; J.R. Anthony Thematic Repetition in the Opera-Ballets of André Campra, „The Musical Quarterly” LII, 1966; J.R. Anthony Printed Edition of André Campra’s „L’Europe galante”, „The Musical Quarterly” LVI, 1970. M. Barthélemy André Campra, Paryż 1957, wyd. zrewid. i poszerz. Paryż 1995; M. Lütolf André Campras „Les fêtes vénitiennes”. Zur Geschichte eines Werks, „Neue Zürcher Zeitschrift” V, 1978; J. Boyer Nouveaux documents sur la jeunesse d’André Campra et la vie musicale à Aix-en-Provence au XVIIe siècle oraz A. Baker The Church Music of André Campra. A Reconsideration of the Sources, «Recherches sur la Musique Française Classique» XXII, 1984; D. Heartz Idomeneo and the Tradition of Sacrifice Drama, w ks. progr. Glyndebourne Festival, red. B. Dickie, Lewes (Sussex) 1985; A. Baker The „Exaudiat te Dominus” of André Campra. A Celebrated Motet Rediscovered, w: Le grand motet français, ks. z konferencji Sorbona 1984, red. J.-R. Mongrédien i Y. Ferraton, Paryż 1987; J. de La Gorce L’orchestre de l’Opéra et son évolution de Campra à Rameau, „Revue de Musicologie” LXXVI, 1990; G. Garden „Les amours de Vénus” (1712) et le second livre de „Cantates” (1714) de Campra, „Revue de Musicologie” LXXVII, 1991; G. Garden A Link Between Opera and Cantata in France. Tonal Design in the Music of André Campra, „Early Music” XXI, 1993; E. Schmierer Campras und Watteaus „Fêtes vénitiennes”. Zur Problematik eines Bezugs, w: Töne, Farben, Formen. Über Musik und die bildenden Künste, ks. pam. E. Buddego, red. E. Schmierer i in., Laaber 1995; H. Schneider Danchets und Campras „Idoménée”, w: G.F. Händel. Ein Lebensinhalt, ks. pam. B. Baselta, red. K. Hortschansky i K. Musketa, Halle i Kassel 1995; W. Seidel Ilia und Ilione. Über Mozarts „Idomeneo” und Campras „Idoménée”, w: Studien zur Musikgeschichte, ks. pam. L. Finschera, red. A. Laubenthal i K. Kusanwindweh, Kassel 1995.