Wierzyński, Kazimierz

Wierzyński Kazimierz, właśc. K. Wirstlein (nazwisko zmienione w 1912), *27 VIII 1894 Drohobycz, †13 II 1969 Londyn, polski poeta i prozaik. Od IX 1939 przebywał za granicą (głównie w Stanach Zjednoczonych), od 1964 w Europie. Półwieczna, niezwykle owocna (22 t.) droga poetycka Wierzyńskiego dała wyraz krańcowym emocjom człowieka: od najbardziej w poezji polskiej euforycznej, witalnej radości skamandryckiego debiutu (Wiosna i wino, 1919), poprzez refleksję historiozoficzną (Wolność tragiczna, 1936) i tyrteizm okresu II wojny światowej, aż po gorzki, nostalgiczny stoicyzm rozważający istotę sztuki, religii i życia „powtórnego debiutu” (Korzec maku, 1951). Światowy rozgłos przyniósł Wierzyńskiemu tom Laur olimpijski (złoty medal na konkursie literackim IX Igrzysk Olimpijskich w Amsterdamie 1927).

W historii muzyki zaistniał Wierzyński jako autor biografii literackiej F. Chopina The Life and Death of Chopin (z przedmową A. Rubinsteina, Nowy Jork 1949, wyd. w języku polskim Życie Chopina, Nowy Jork 1953), do napisania której namówił go A. Rodziński. Książkę, pisaną na stulecie śmierci kompozytora z myślą o czytelniku amerykańskim, cechuje charakter popularyzatorski i swada, które zapewniły jej tłumaczenie na wiele języków. Chopin-artysta jawi się w niej jako twórca „z rodziny najmoralniejszych” (wierność samemu sobie), Chopina-człowieka determinuje zaś potrzeba sztuki i opieki życiowej. Wykorzystanie apokryficznej korespondencji Chopina z Delfiną Potocką rozpętało muzykologiczną burzę (głównie między A. Hedleyem a M. Glińskim). Praca nad biografią spowodowała, iż Wierzyński – po wieloletnim impasie artystycznym i osobistym – powrócił na nowo do twórczości poetyckiej (opowiadanie Chopin i wiersze z cyklu Moja prywatna Ameryka).

Wierzyński żywo interesował się muzyką, posiadał o niej sporą wiedzę, namiętnie słuchał nagrań płytowych, zwłaszcza ballad i polonezów Chopina (wiersz Koncert zimowy to „recenzja” wykonań utworów D. Scarlattiego, J.S. Bacha i Chopina). Przyjaźnił się z P. Kochańskim, A. Rubinsteinem, R. Palestrem (Wiersz dla Romana Palestra), a zwłaszcza A. Rodzińskim (opowiadanie O Arturze Rodzińskim z cyklu Cygańskim wozem). Muzyka, sporadyczna we wczesnej poezji Wierzyński zyskuje rangę i nośność w tomach powojennych (Korzec maku) jako medium umożliwiające poznanie bezpośrednie. Dla młodego poety uosabia ulotność bądź skłania do oryginalnych metafor i symboli (2 wiersze pt. Fuga jako obraz dwu ucieczek: w onirię i w erotyzm), dojrzałego inspiruje do swoistych mikromonografii lirycznych (Ballada o Haydnie). Mistrzami muzycznymi Wierzyńskiego są Chopin – krzewiciel polskości („Ja jestem Konradem” w wierszu Szopen) i Bach – natchniony mistrz formy („Święty pająk” z wiersza Koncert zimowy).

Ubogie pokłosie muzycznej liryki Wierzyńskiego nie przyniosło dzieł wybitnych; wyróżnić z nich należy kantatę O sporcie na głos solo, chór i orkiestrę T. Szeligowskiego (1948). Pieśni na głos i fortepian, inspirowane najczęściej Wiosną i winem, stworzyli: T.Z. Kassern (Pieśni naiwne 1929), W. Markiewiczówna (Coraz bliżej 1934), W. Friemann (Jestem jak gdyby muzyka 1950), W. Kenig oraz H. Has (W słonecznym blasku), J.H. Dorabialska (Cień, Święty Boże), Z. Bargielski (Sen mara 1982) oraz E. Bury, Ł. Drége-Schielowa, S. Hadyna, A. Sołtys, A. Wielhorski.

Literatura: K. Wierzyński Letters to the Editor „Life and Death of Chopin”, „The Times Literary Supplement” z 6 VII 1951; M. Gliński Spór o listy Chopina do Delfiny Potockiej, „Ruch Muzyczny” 1958 nr 24; A. Hedley W sprawie artykułu Mateusza Glińskiego, „Ruch Muzyczny” 1959 nr 2; J.M. Smoter Spór o „listy” Chopina do Delfiny Potockiej, Kraków 1967, 2. wyd. 1976; M. Dłuska Studia i rozprawy, t. 3, Kraków 1972; Skamander, t. 5: Studia o twórczości Kazimierza Wierzyńskiego, red. I. Opacki, Katowice 1986.