Ricieri, Giovanni Antonio

Ricieri [ricz’e:ri], Riccieri, Rizzieri, Rizieri, Giovanni Antonio, *12 V 1679 Wenecja, †15 V 1746 Bolonia, włoski kompozytor i śpiewak (sopranista). Naukę muzyki rozpoczął w 1686 w Faenzy, następnie uczył się w Vicenzy, m.in. u D. Freschiego i P.F. Alghisiego (kontrapunkt). W 1700 był uczniem G.B. Bassaniego (kompozycja) w Ferrarze, tamże rozpoczął karierę muzyczną jako śpiewak. W VII 1700 wyjechał do Bolonii; w latach 1701–22 był członkiem cappella musicale di S. Petronio, a od 1713 kapelmistrzem kongregacji S. Gabriele. W 1701 został przyjęty do virtuosi di canto w Accademia Filarmonica, gdzie w latach 1704–16 działał też jako maestro compositore. Ricieri był ważną postacią w muzycznym środowisku bolońskim. Do jego uczniów należeli m.in.: A.M. Bernacchi, G.B. Martini oraz G.M. Nelvi.

W 1722 Ricieri przyjechał do Polski jako kapelmistrz hetmana wielkiego koronnego Stanisława Mateusza Rzewuskiego. Swój 4-letni pobyt w Polsce opisał w 1732 w pamiętniku; jest to jedyny tego rodzaju dokument, dotyczący polskiej kultury muzycznej XVIII w. Obowiązki kompozytora i kapelmistrza Ricieri objął w Lublinie, następnie wraz z dworem przebywał w Chełmie, Krasnymstawie, Maciejewie, Lwowie, na Podolu (Petryków, Targowica, Podhorce, Olesko, Brody, Kamieniec Podolski, Chocim). Jak wspomina w swojej Istorica narratione… zorganizował teatr w Lubomli, dla którego napisał dwie opery; w 1728 Rzewuski zamówił u niego następną operę (L’Armidoro). W 1726 Ricieri powrócił do Bolonii. W latach 1733–38 przebywał w Wenecji i Padwie, a następnie ponownie w Bolonii. W 1744 został kapelmistrzem kościoła w Cento. Kompozycje religijne Ricieriego (zachowane w rękopisach, m.in. w Seminarium Duchownym w Sandomierzu i Archiwum Kościelnym w Rakowie) stanowią doskonały przykład posługiwania się techniką polifoniczną i stylem concertato. Mistrzostwo kontrapunktu i oryginalną inwencję melodyczną Ricieriego (również w madrygałach) cenił szczególnie G.B. Martini.

Literatura: G.B. Martini Esemplare ossia saggio fondamentale pratico di contrappunto…, 2 t., Bolonia 1774–76 (zawiera psalm Domine oraz fugę 5-głosową Ricieriego); M. Perz Materiały do dziejów muzyki i opery na dworze Stanisława Mateusza Rzewuskiego, w: Opera w dawnej Polsce na dworze Władysława IV i królów saskich, red. J. Lewański, Wrocław 1973; A. Żórawska-Witkowska G.A. Ricieri w Polsce, w: Recepcja wzorów włoskich w polskiej kulturze muzycznej. Czasy saskie, red. B. Vogel, «Prace Zakładu Powszechnej Historii Muzyki» nr 1, Warszawa 1991.