Norman [nˊo:rmen] Jessye, *15 IX 1945 Augusta (Georgia), †30 IX 2019 Nowy Jork, amerykańska śpiewaczka (sopran). W 1967 ukończyła studia wokalne u C. Grant w Howard University w Waszyngtonie, kontynuowała naukę w Peabody Conservatory w Baltimore oraz w latach 1967–68 w University of Michigan w Ann Arbor (m.in. u P. Bernaca i E. Mannion). W 1968 zdobyła I nagrodę na międzynarodowym konkursie radiofonii niemieckiej (ARD) w Monachium i została zaangażowana do Deutsche Oper w Berlinie, gdzie w 1969 debiutowała rolą Elżbiety w Tannhäuserze Wagnera (późniejsze ważne partie wagnerowskie Norman to Kundry w Parsifalu i Zyglinda w Walkirii). W 1972 występowała w La Scali w Mediolanie (rola tytułowa w Aidzie Verdiego) oraz w Covent Garden (Kasandra w Trojanach Berlioza). W 1982 po raz pierwszy pojawiła się na scenach amerykańskich (Jokasta w Królu Edypie Strawińskiego, Filadelfia), w 1983 debiutowała w Metropolitan Opera House (Trojanie); wystąpiła na tej scenie m.in. w Erwartung Schönberga (1989), w dramatach Wagnera jako Zyglinda (1990) i Kundry (1991) oraz w roli Emilii Marty w Sprawie Makropulos Janáčka (1996). Równolegle z występami na scenach operowych, m.in. na festiwalu w Aix-en-Provence (Hippolyte et Aricie Rameau, 1983), w Opéra-Comique w Paryżu (Dydona w Dydonie i Eneaszu Purcella, 1984) i Covent Garden (Ariadne auf Naxos R. Straussa, 1985), Norman intensywnie koncertowała; programy jej recitali zawierały romantyczne pieśni niemireckie, utwory kompozytorów francuskich i amerykańskich, a także negro spirituals. Stworzyła wspaniałe kreacje w pieśniach z orkiestrą, szczególnie Mahlera i R. Straussa (Vier letzte Lieder). W latach 80. ugruntowała swoją pozycję jednej z najznakomitszych wykonawczyń ról dramatycznych, śpiewaczki obdarzonej głosem o szlachetnej, ciemnej barwie, rozległej skali (umożliwiającej wykonywanie także partii mezzosopranowych) i dużej rozpiętości dynamicznej, a także umiejętnością subtelnego niuansowania barw i nastrojów.
Norman dokonała licznych nagrań dla firm Philips, Decca, DG, EMI, Erato, Sony, m.in. oper J. Haydna (Armida, La vera costanza), W.A. Mozarta, Glucka (Alceste), Faurégo (Pénélope), R. Straussa (Ariadne auf Naxos, Salome), dzieł Wagnera (Lohengrin, Tristan i Izolda, Walkiria, Parsifal), symfonii wokalnych i utworów oratoryjnych Beethovena, Mahlera, M. Tippetta (A Child of Our Time), cykli pieśni orkiestrowych Berlioza (Les nuits d’été), Ravela, Mahlera, R. Straussa i Berga. Miarą uznania dla śpiewaczki były liczne nagrody, wyróżnienia i doktoraty honoris causa, m.in. uniwersytetów w Cambridge, Edynburgu, Yale oraz Howard University.
