Konjović, Petar

Konjović [kʹońo~] Petar, *5 V 1853 Ćurug (Wojwodina), †1 X 1970 Belgrad, serbski kompozytor, dyrygent, pedagog i pisarz muzyczny. W 1902 ukończył seminarium nauczycielskie w Somborze, a w 1906 studia w konserwatorium w Pradze (dyrygentura i kompozycja m.in. u V. Nováka i K. Steckera). W 1906 powrócił do kraju; w latach 1906–14 był nauczycielem muzyki i kierownikiem chórów w Belgradzie i Zemun (k. Belgradu). Lata wojny spędził w Somborze. Od 1917 przebywał w Zagrzebiu, gdzie miała miejsce premiera jego opery Ženidba Miloševa oraz odbyły się pierwsze publiczne koncerty poświęcone jego twórczości. W tym czasie zajmował się działalnością publicystyczną; pisał o muzyce i teatrze w różnych czasopismach jugosławiańskich; w latach 1921–26 był dyrektorem i dyrygentem opery w Zagrzebiu, w latach 1927–33 dyrektorem teatrów w Osijeku, Splicie i Nowym Sadzie, w latach 1933–39 dyrektorem chorwackiego Narodni pozorište (Teatru Narodowego) w Zagrzebiu. Od 1939 mieszkał w Belgradzie, gdzie podjął pracę pedagogiczną; w latach 1939–50 był profesorem Akademii Muzycznej (w latach 1939–43 i w 1945–47 rektorem). W 1948 założył instytut muzykologiczny przy Srpska Akademija Nauka i Umetnosti, którym kierował do 1954. W 1938 został mianowany członkiem zagranicznym Československá akademíe věd, a w 1946 członkiem zwyczajnym Srpska Akademija Nauka i Umetnosti.

Konjović jako jeden z twórców serbskiej szkoły narodowej odegrał ważną rolę w rozwoju muzyki jugosłowiańskiej. Nadał kierunek narodowemu stylowi muzycznemu, zapoczątkowanemu przez S. Mokranjaca. O charakterze jego muzyki w dużym stopniu zadecydowały studia w Pradze, gdzie poznał twórczość B. Smetany i innych kompozytorów w kręgu szkół narodowych. Konjović łączy w swych utworach elementy neoromantyzmu, impresjonizmu, ale czynnikiem dominującym jest stylizacja serbskiego folkloru muzycznego. Najważniejsze miejsce w jego dorobku zajmują opery ujawniające dramatyczny talent kompozytora; ukazują one nie tylko związki z tradycjami romantycznymi i impresjonistycznymi (Ženidba Miloševa), ale także z realizmem. Widoczne są w nich wpływy L. Janáčka i M. Musorgskiego w kształtowaniu melodyki zgodnie z intonacją i rytmiką mowy, w opracowaniu motywów ludowych oraz rysowaniu postaci i sytuacji scenicznych. Do najlepszych oper Konjovicia zaliczana jest Koštana, która przyniosła kompozytorowi europejską sławę. W tym psychologicznym studium, w którym wykorzystane zostały melodie ludowe południowej Serbii, zwraca uwagę traktowanie orkiestry, ekspresyjny recytatyw i bogactwo melodyczne. Rezultatem szczególnego zainteresowania Konjovicia folklorem są pieśni, m.in. 100 jugosławiańskich pieśni ludowych (Moja zemlja) i 24 pieśni ludowych w zbiorze Lirika, w którym partia wokalna i fortepianowa zdradza cechy impresjonistyczne. W utworach chóralnych, również inspirowanych folklorem, kompozytor wprowadza nowoczesny język harmoniczny. Duże znaczenie mają też kompozycje instrumentalne, zwłaszcza tryptyk symfoniczny Koštana zróżnicowany rytmicznie i tonalnie. Twórczość Konjovicia mimo różnych wpływów zachowała indywidualny charakter; o jej popularności świadczą liczne wydania jego dzieł. Konjović był również płodnym pisarzem muzycznym; w pracy Ogledi o muzici i innych sformułował swoje zasady muzyczno-estetyczne.

Literatura: M. Milojević Tri opere Petar Konjović, «Muzičkie studije i članci» II, Belgrad 1933; Povodom 80-godisnice roćena Petar Konjović, „Zvuk” 1963 nr 58 (nr specjalny); „Pro musica” 1968 nr 37 (nr specjalny); S. Djurić-Klajn Petar Konjović, osnivač muzikološkog inst. i muzički pisać, „Zvuk” 1970 nr 108; I. Jampolski Petar Konjović, „Sowietskaja Muzyka” 1970 nr 12; P. Miloševic Petar Konjović, „Zvuk” 1970 nr 108; N. Mosusova O „Koštani” Petar Konjović, „Arti musices” III, 1971; M. Vukdragović, D. Skovran, S. Djurić-Klajn, P. Miloševic i D. Miladinović Spomenica posvećena preminulom akademiku Petar Konjović, Belgrad 1971.